Genel Özellikler: CLEXANE düşük molekül ağırlıklı heparinler (LMWH) grubuna dahil sentetik bir heparindir. Heparine benzer bir şekilde antikoagülan/antitrombotik etki göstererek toplardamarlar içinde yeni pıhtı oluşumunu önlemektedir. Trombin Zamanını (TT) ve aktive parsiyel tromboplastin zamanını (aPTT) artırarak sıklıkla derin ven trombozu, pulmoner emboli ve iskemik komplikasyonların profilaksisinde kullanır. İlk onay aldığı Ekim 1987’te Fransa da kullanıma geçmiş, ardından Mart 1993’ te FDA tarafından onay alması ile birlikte Amerika’da klinik kullanımı başlamıştır. Türkiye’de ise Nisan 2001 tarihinden beri ruhsatlıdır.
Enoksaparin sodyum etkin maddesi, domuz bağırsak mukozasından türetilerek elde edilir. Heparin ile kıyaslandığında daha yüksek oranda anti-faktör Xa/ anti-faktör IIa aktivitesi gösterir. Fraksiyonlanmanmış heparine kıyasla osteoporoz insidensi ve heparine bağlı trombositopeni riski daha düşüktür. Uygulama itibariyle hızlı etki gösterir.
Etki Mekanizası: Enoksaparin, bir serin proteaz inhibitörü olan antitrombin III’e bağlanarak, faktör Xa’yı geri dönüşümsüz olarak inaktive eden bir kompleks oluşturur. Faktör Xa inaktivasyonunu sonucu, enoksaparin serbest kalır ve diğer anti-trombin moleküllerine bağlanır. Faktör IIa (trombin) de enoksaparin tarafından doğrudan inhibe edilir, ancak bu etki fraksiyonlanmamış heparinden (UFH) daha azdır. Enoksaparin bağlanmasına bağlı olarak pıhtılaşma sırasında, trombin fibrinojeni fibrine dönüştüremez ve pıhtı oluşturamaz dolayısıyla tromboembolik olayları önlemiş olur.
Endikasyon: Enoksaparin, ortopedik cerrahi veya kanser cerrahisi dahil genel cerrahi geçirenler olmak üzere, orta ve yüksek riskli cerrahi uygulanan hastalarda venöz tromboemboli profilaksisinde (venlerde pıhtı oluşumunun önlenmesi), venöz tromboemboli riski yüksek akut kalp yetmezliği, solunum yetmezliği, ciddi enfeksiyonlar ve romatizmal hastalıkları içeren akut medikal hastalıkları olan ve mobilitesi azalmış hastalarda venöz tromboemboli profilaksisinde, hemodiyaliz sırasında ekstrakorporeal dolaşımda tromboz oluşumunun önlenmesinde, derin ven trombozu ve trombolitik tedavi veya cerrahi gerektirme ihtimali olan pulmoner emboli hariç, pulmoner emboli tedavisinde endikedir. Ayrıca kararsız angina ve non ST-segment yükselmeli miyokard infarktüsü (NSTEMI) nün dahil olduğu akut koroner sendrom ve medikal olarak tedavi edilen ya da daha sonra perkütan koroner girişim uygulanan hastalar da dahil olmak üzere, akut ST-segment yükselmeli miyokard infarktüsünün (STEMI) tedavisinde endikedir.
SARS-COV-2 pandemisinde kullanımı: Heparin ve düşük moleküler ağırlıklı heparin (LMWH), tedavi kılavuzlarına göre orta ila şiddetli COVID-19 tedavisinde en çok tercih edilen antikoagülanlardır. Ayrıca, heparin ve LMWH, inflamatuar sitokinleri, özellikle interlökin-6’yı inhibe etmesi nedeniyle anti-inflamatuar özelliklere sahiptir.
Heparan sülfat (HS), SARS-CoV-2 patogenezinde çok önemli bir rol oynadığı görülmüştür. Virüs spike proteini, hem hücresel HS’ye hem de insan anjiyotensin dönüştürücü enzim 2’ye (ACE2) bağlanabilir. Enoksaparinin bu noktada çalışan antiviral mekanizması SARS-CoV-2 spike proteini ve ACE2 üzerindeki HS bölgesine bağlanma yeteneğinden gelir, bu da virüs hücresi girişini ve bunun sonucunda enfeksiyonu inhibe eder.
Kontrendikasyonlar: Enoksaparin sodyum bazı durumlarda kontraendikedir. Bu durumlar: son 100 gün içinde immün sistem aracılı heparin ilişkili trombositopeni (HIT) öyküsü veya dolaşımda antikor varlığı, klinik açıdan anlamlı aktif kanama ya da yakın zamanda geçirilmiş hemorajik inme, gastrointestinal ülser, yüksek kanama riski olan malign neoplazm varlığı, yakın zamanda geçirilmiş cerrahi operasyonlar gibi yüksek hemoraji riski olan durumlar, 24 saat içinde spinal ya da epidural anestezi sayılabilir.
Hemostazı etkileyen ilaçlar ile eşzamanlı kullanım önerilmez. Eğer kesin olarak endike değilse hemostazı etkileyen ajanların enoksaparin sodyum tedavisinden önce kesilmesi önerilmektedir. Kombinasyon endikasyonu varsa, enoksaparin sodyum uygun durumlarda dikkatli klinik ve laboratuvar takip eşliğinde kullanılmalıdır.
Ayrıca sistemik salisilatlar, asetilsalisilik asit (anti-inflamatuvar dozlarda) ve ketorolak dahil NSAİ’ler, diğer trombolitikler (örn. alteplaz, reteplaz, strepotkinaz, tenekteplaz, ürokinaz), antikoagülanlar, serum potasyum düzeyini değiştiren ilaçlar ve bazı bitkisel ilaçlar (sarımsak, ginkgo biloba, yaban mersini, zencefil vd.) ile birlikte kullanımda dikkatli olunmalıdır.
Enoksaparin sodyum gebelikte yalnızca hekimin açıkça gerekli gördüğü durumlarda kullanılmalıdır. Epidural anestezi planlanan kadınlarda işlem öncesinde enoksaparin sodyum tedavisinin kesilmesi önerilir. Anne sütüne geçmediğinden emzirme sırasında kullanılabilir.
Kullanım uyarıları: Enoksaparin, diğer düşük molekül ağırlıklı heparinler ile birbiri yerine kullanılmamalıdır. Diğer ilaçlar ile aynı etkiye ve kullanım talimatlarına sahip değildir. Hastada yapay kalp kapakçığı varsa, özellikle gebeler yüksek tromboemboli riski taşır.
Endokardit (kalbin iç zarının iltihabı), mide ülseri geçmişi, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, felç geçmişi, hipertansiyon, diyabetik retinopati, yakın zamanda geçirilmiş göz veya beyin operasyonu, 65 yaş üzeri, düşük kilolu veya fazla kilo, hiperkalemi, yüksek kanama potansiyelli hemostaz, antikoagülan etkili ilaçların kullanımı enoksaparine bağlı yan etkileri arttırabileceğinden tedaviye başlamadan hastanın durumu iyi değerlendirilmelidir.
Enoksaparin kullanımı sırasında spinal veya epidural anestezi alınması gerektiğinde hematom oluşma riski mevcuttur. Bu risk özellikle epidural katater yerleştirilmiş hastalarda, hemostazda etkili başka ilaçlar kullanan hastalarda, ve travmatik veya tekraralayan spinal/epidural delinme geçmişi olan hastalarda daha da artmaktadır. Uzun süreli veya kalıcı felç görülen vakalar kayıtlara geçmiştir.
Yan etkiler: Enoksaparin kullanımında yaygın olarak gözlenen istenmeyen durumlar hemoraji, hemorajik anemi, trombositopeni, trombositoz, alerjik reaksiyon, baş ağrısı, karaciğer enzimlerinde artış, ürtiker, kaşıntı, eritemdir. Seyrek olarak eozinofili tromboz ile birlikte immüno-alerjik trombositopeni anafilaktik/anafilaktoid reaksiyonlar (şok dahil), spinal hematom, kolestatik karaciğer hasarı, alopesi, kutanöz vaskülit, genellikle enjeksiyon bölgesinde cilt nekrozu ve nodül oluşumu görülür. Ayrıca yaygın olmayarak hepatoselüler karaciğer hasarı, büllöz dermatit gözlenebilir.
Dozaj ve Uygulama Yolu: Orta derecede tromboemboli riski olan hastalarda, önerilen enoksaparin sodyum dozu subkütan enjeksiyon yoluyla günde bir kez 2.000 IU’dur (20 mg). Enoksaparin sodyumun 2.000 IU’luk (20 mg) preoperatif başlangıç dozunun (cerrahiden 2 saat önce), orta derecede riskli cerrahide etkili ve güvenli olduğu kanıtlanmıştır. Tedaviye düzelme gözlenene kadar en az 7-10 gün devam edilmelidir.
Yüksek derecede tromboemboli riski olan hastalarda önerilen enoksaparin sodyum dozu, tercihen cerrahiden 12 saat önce başlatılan ve subkütan enjeksiyon ile günde bir kez verilen 4.000 IU ‘dur (40 mg). Majör ortopedik cerrahi uygulanan hastalar için, 5 haftaya varan genişletilmiş tromboprofilaksi önerilir.
Kanser nedeniyle abdominal ya da pelvik cerrahi geçiren venöz tromboembolizm (VTE) riski yüksek hastalar için 4 haftaya varan genişletilmiş tromboprofilaksi önerilir.
DVT ve PE tedavisi için; Enoksaparin sodyum SC enjeksiyon yoluyla günde bir kez 150 IU/kg (1,5 mg/kg) veya günde iki kez 100 IU/kg (1 mg/kg) dozunda ortalama 10 gün uygulanır.
Hemodiyaliz sırasında tromboz oluşumunun engellenmesi için; Önerilen doz 100 IU/kg (1 mg/kg) enoksaparin sodyumdur. Yüksek hemoraji riski taşıyan hastalar için, doz ikili vasküler giriş için 50 IU/kg’a (0,5 mg/kg) ve tek vasküler giriş için 75 IU/kg’a (0,75 mg/kg) azaltılmalıdır. Hemodiyaliz sırasında ekstra korporeal dolaşımda tromboz oluşumunu önlemek için bir diyaliz devresinin arteriyel koluna uygulanır.
Akut koroner sendrom için: Kararsız angina ve NSTEMİ tedavisi için önerilen enoksaparin sodyum dozu, antitrombosit tedavisi ile kombinasyon halinde subkütan enjeksiyon yoluyla 12 saatte bir uygulanan 100 IU/kg’dır (1 mg/kg).Bu hastalarda enoksaparin sodyum ile tedavi en az 2 gün süreyle uygulanmalı ve hastanın durumu stabilize olana kadar devam ettirilmelidir. Normal tedavi süresi 2 – 8 gündür.
Akut STEMI için tedaviye tek IV bolus enjeksiyon ile başlanır ve hemen ardından SC enjeksiyon uygulanır.
Enoksaparin sodyum kesinlikle intramüsküler yolla uygulanmamalıdır. Diğer ürünler ile karıştırılmamalıdır.
IV (Bolus) Enjeksiyon (yalnızca akut STEMI endikasyonu için) yapılacaksa Enoksaparin sodyum, sudaki %5 dekstroz ya da normal serum fizyolojik çözeltisi (%0,9) ile güvenle uygulanabilir.
Farmakokinetik: Anti-Faktör Xa aktivitesine dayalı yarılanma ömrü, tek bir SC uygulamadan 4.5 saat sonra, tekrarlanan uygulamadan sonra ise yaklaşık 7 saattir.
Enoksaparini fraksiyonlanmamış heparinden ayıran başlıca farmakokinetik özellikleri, daha yüksek biyoyararlanım ve daha uzun yarı ömürlü olmasıdır. Daha hızlı ve öngörülebilir emilim ile birlikte, genelde herhangi bir izlemeye gerek kalmadan günde bir veya iki kez dozlama yeterlidir.
Enoksaparin, deri altı uygulamadan sonra doğrusal olarak emilir ve aktivitenin tepe noktasına ulaşması 2.5 – 4 saatte meydana gelir. Anti faktör Xa aktivitesine dayalı enoksaparinin ortalama mutlak biyoyararlanımı, sağlıklı gönüllülerde deri altı dozlamayı takiben % 91’dir (heparin için ise%29’dur).
Enoksaparinin dağılımı heparine benzerdir. Heparin ile aynı anti-faktör IIa plazma yarılanma ömrüne sahipken, anti-faktör Xa plazma yarılanma ömrü üç kat daha uzundur.
Anti-faktör Xa aktivitesi, deri altına 40 mg uygulamadan sonra plazmada 12 saat boyunca devam eder. Enoksaparin esas olarak dozdan bağımsız doymamış bir mekanizma ile böbreklerden elimine edilirken, heparin doza bağımlı olarak doymuş mekanizma ile böbreklerden atılır.
Müstahzar: Türkiye’de ve dünyada Enoksaparin içeren preparatlar çoğunlukla kullanıma hazır enjektör olmakla birlikte solüsyon olarak da bulunur. Dünyada Çin menşeili Inhixa ® ve Hollanda menşeili Thorinane ® biyobenzerleri olarak piyasada mevcuttur. Türkiye’ye Clexane ® ismi ile giren ürün dünyada Lovenox ® ile bilinmektedir.
Türkiye: 20 mg/0,2 ml – 40 mg/0,4 ml – 60 mg/0,6 ml, 80 mg/0,8 ml, 100 mg/1 ml- 120 mg/0,8 ml dozlarda CLEXANE ® KULL.HAZIR ENJEKTOR referans ürün olmak üzere, ENOX KULLANIMA HAZIR ENJEKTOR, OKSAPAR ANTI-XA ENJEKSIYONLUK COZELTI ICEREN KULLANIMA HAZIR ENJEKTOR, VENAPERTA ANTI-XA ENJEKSIYONLUK COZELTI ICEREN KULLANIMA HAZIR ENJEKTOR, AXEPARIN ANTI XA ENJEKSIYONLUK COZELTI ICEREN KULLANIMA HAZIR ENJEKTOR, adı altında biyobenzer preparatlar da mevcuttur.
Referanslar
1.Drugbank online (2025), Enoxaparin, https://go.drugbank.com/drugs/DB01269
2.Pubchem (2025), Enoxaparin sodium,
3.European Medicines Agency (2025), Enoxaparin
4.Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Kısa Ürün Bilgisi, Clexane
5.Fareed, J., Hoppensteadt, D., Walenga, J., Iqbal, O., Ma, Q., Jeske, W., & Sheikh, T. (2003). Pharmacodynamic and pharmacokinetic properties of enoxaparin: implications for clinical practice. Clinical Pharmacokinetics, 42, 1043-1057.
6.Afsharirad, B., & Entezari-Maleki, T. (2023). Enoxaparin’s potential mechanisms against SARS-CoV-2. International Journal of Surgery, 109 (1), 48-49.
7.Iqbal, Z., & Cohen, M. (2011). Enoxaparin: a pharmacologic and clinical review. Expert opinion on pharmacotherapy, 12 (7), 1157-1170.
