Eczacılık tarihimizin köşe taşlarından biridir Edhem Pertev Bey. Aslen Yunanistan, Tırnovalı olan Edhem Pertev Bey, 1871 yılında doğmuştur. 1307 (1891/1892) yılında Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin eczacı sınıfına kaydını yaptırmıştır. 1897 yılında eczacı sınıfından mezun olmuştur.
Edhem Pertev Bey şimdi böyle, bir cümlede yazdığımız kadar kolay mektebe girememiştir. Zira o dönemde eczacı olmak isteyen biri öncelikle 6 yıl boyunca bir eczanede çıraklık yapar ve bu çalışma sonucu aldığı çıraklık belgesini mektebe getirerek “Eczacı Sınıfı”na kaydı yapılabilirdi. Bu dönemde Müslüman-Türkler için şöyle bir zorluk bulunmaktadır: Mevcut eczacıların hepsi gayrimüslim olduğundan hem gayrimüslim eczacılar Türk çocuklarını yanlarına çırak olarak almak istememekte hem de Müslümanlar, çocuklarını gayrimüslimlerin eczanelerine çırak olarak vermek istememektedir. Bu durum uzun yıllar devam etmiş ve Türk eczacı sayının artmasını epey geciktirmiştir. Edhem Pertev Bey’in devlete ait bir eczanede çalışması için özel izin verilerek çıraklık belgesi alması sağlanmış ve okula kaydı alınmıştır.
1897 yılında diplomasını aldıktan sonra annesinden miras kalan evi satarak sermaye yapmış ve İstanbul, Aksaray’da “Edhem Pertev Eczahanesi”ni açmıştır. Eczanesini açar açmaz Türk eczacıların yetişebilmesi adına kolları sıvayan Edhem Pertev Bey, Türk evlatlarını yanına çırak olarak almış ve onları mektebe göndererek eczacı olmasını sağlamıştır. Kendine görev addettiği bu işte yirmiye yakın Türk’ün eczacı olmasını sağlamıştır.
Eczanesinde eczacı yetiştirmenin yanında laboratuvarında ilaç üretmeye ve Türk müstahzaratçılığına büyük önem vermiştir. İlk Türk Müstahzarı olan Pertev Kuvvet Şurubu’nu üretmiş ve Avrupa’da yapılan ilaç sergilerine katılmış, madalyalar almıştır. Laboratuvarında ilaç üretimine devam ederken Almanların kimya bilimindeki ileri seviyelerinden yararlanabilmek adına Almanca öğrenmeye başlamış ve iyi seviyede Almanca öğrendikten sonra Almanya’ya seyahate gitmiştir. Bu seyahatte kimya ve ilaç fabrikalarıyla ilgili birçok bilgi edindikten sonra yurda dönmüş ve Edhem Pertev Laboratuvarı’ndan Edhem Pertev Müstahzar Fabrikası’na dönüşümü sağlamıştır.
Edhem Pertev Bey’in ürettiği kinin komprimesi, bebek pudrası, saç suyu, Krem Pertev vb. o kadar çok ilacı var ki buradaki sayfamız size bunları göstermeye yetmez. Sizlere sadece ilk ürettiği Pertev Kuvvet Şurubu’nun şişesini göstermek istiyorum.
1909 yılında İstanbul’da kurulan Devleti Osmaniye Eczacıları Cemiyeti cumhuriyetin kurulmasının ardından ismi değiştirilerek Türkiye Eczacıları Cemiyeti olmuştur. 13 Haziran 1924 tarihindeki kongrede de cemiyetin başkanlığına Edhem Pertev Bey seçilmiştir.
Ülkedeki çok fazla alana katkı sağlayan Edhem Pertev Bey, hem Türk eczacıların yetişmesini sağlamış hem de Türk ilaç üreticiliğinin başlamasına önayak olmuştur. Türk eczacılığının en saygın konumunda bulunan Edhem Pertev Bey, çok genç yaşta 12 Haziran 1927 tarihinde vefat etmiştir. Vefatının ardından Türkiye Eczacıları Cemiyeti idarecileri büyük Türk eczacısını anmak ve onurlandırmak için 12 Haziran tarihini “Edhem Pertev Bey Günü” olarak kabul etmişlerdir. Her yıl 12 Haziran günü Edhem Pertev Bey’in Eyüp’te bulunan kabri başından bir anma töreninin yapılması kararlaştırılmış ve ilk anma töreni 12 Haziran 1928 tarihinde yapılmıştır.
Türkiye Eczacıları Cemiyeti idarecileri, askeri ve sivil birçok eczacı ilk anma gününde Edhem Pertev Bey’in kabri başından hazır bulunmuş ve konuşmalar yapılmıştır. 1930 yılında bir grup eczacı Türk Farmakloğ Birliği’ni kurmuş ve yine “Edhem Pertev Günü”nü anmaya devam etmişlerdir. Her yıl büyük bir saygıyla kabri başında anma törenlerini düzenlemeye devam etmiştirler. 1928 yılından 1941 yılına kadar on dört yıl boyunca anma töreni yapılmaya devam edilmiştir. 1941 yılından sonra “Edhem Pertev Bey Günü” unutulmuş. Şimdiler de ise hiç hatırlanmaz olmuştur!
Büyük Türk eczacısı Edhem Pertev Bey’i anmak, hatırlamak, hatırlatmak için bir şeyler yapmalı…
Belki bu yazı 12 Haziran’ı hatırlatır, belki “Edhem Pertev Bey Ödülü” isimli bir ödül ihdas edilir bir yerlerde, hiç değilse bir fakültede “Edhem Pertev Bey Amfisi” yazılır bir duvara…
Edhem Pertev Bey’e saygıyla…
