28 Kasım 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2020/39517 Başvuru Numaralı ve 26.02.2025 tarihli karar ile Anayasa Mahkemesi eczane protokollerinin feshiyle ilgili karar vermiş bulunuyor. Kararda Ankara’da faaliyet gösteren bir eczanenin SGK ile sözleşmesinin kurumca feshedilmesi nedeniyle “özel hayata saygı hakkının, yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle de makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin” açılan davada özel hayata saygı bağlamında “hak ihlali” kararı verilmiş bulunuyor.
Yüksek yargıya konu olan söz konusu olayda eczanenin sahibi ve mesul müdürü olarak görev yapan eczacının SGK Kapsamındaki Kişilerin Türk Eczacılar Birliği (TEB) Üyesi Eczanelerden İlaç Teminine İlişkin Protokol kapsamında TEB ile imzaladığı tip sözleşme uyarınca SGK kapsamındaki hastalara ilaç satışı yaparken, protokolünün SGK Ankara İl Müdürlüğü’nce tek taraflı olarak feshedildiği vurgulanmış bulunuyor. Mahkeme kararında SGK tarafından gönderilen fesih yazısında protokolün 5.1. maddesinde düzenlenen fesih nedenlerinin herhangi birine yer verilmediği, anılan sözleşmeyi etkileyebilecek şekilde eczacı hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılmadığı gibi disiplin cezası da verilmediği yalnızca “bir ay süreli olarak” fesih işleminin bildirilmiş olduğu vurgulanmış bulunuyor.
Fesih Eczacının Mesleki Yaşamı Üzerinden Belirleyici Etkiye Sahip
Yüksek mahkemece verilen kararda SGK Protokolünün 5’inci maddesinin bir bütün olarak ele alınması duyumunda başvurucudan -takdire bağlı olmaksızın- savunma isteneceğine ilişkin düzenlemeler bulunduğu gibi maddenin devamında hangi hallerde fesih işleminin gerçekleştirileceğini ve ceza verileceğine dair ayrıntılı hükümler bulunduğu hatırlatılarak, idarenin takdir yetkisinin kullanırken bu yetkinin keyfi şekilde kullanılmasını önleyecek bir yargısal denetim yapılmamış olduğu, sonuç olarak gerek mahkemelerce gerekse fesih işlemini gerçekleştiren idare olan SGK tarafından takdir yetkisini denetlemeye elverişli olacak şekilde müdahalenin nedenlerine ve başvurucunun mesleği üzerindeki etkilerine ilişkin bireyselleştirilmiş, güçlü ve yeterli gerekçe sunma konusundaki gerekliliklerin yerine getirilmediği kanaati ifade edilmiş bulunuyor. Yüksek mahkeme hak ihlalini ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasına da karar vermiş bulunuyor.
Anayasa Mahkemesi yazımıza konu kararında, daha evvel Mustafa Akyıldız tarafından yapılan başvuruya ilişkin verilen 2020/23302 Başvuru Numaralı kararına atıf yapılarak, SGK ile yapılan protokol kapsamında tip sözleşmenin feshedilmesi şeklindeki uygulamanın başvurucunun mesleği çerçevesinde ilişki kurabilme ve geliştirebilme imkanının önemli ölçüde zayıflamasına neden olduğu, mesleğini devam ettirebilmesi ve sosyal ve mesleki itibarını koruyabilmesi açısından ciddi sonuçlar doğurmasına yol açacağının kabul edilme gerektiğinin kararın temel gerekçesi olarak zikredildiği görülmekte.
Anayasa Mahkemesi ayrıca, eczacılığın özünde bir serbest meslek olmasına rağmen sağlık hizmetlerinin yerine getirilmesine aracılık etmesi itibarıyla kamusal yönü de bulunan bir meslek olduğu, mesleğin belirtilen özelliği nedeniyle diğer mesleklerden farklı kurallar ve denetleme yöntemlerine tabi tutulmasının olağan olduğunu ifade ediyor. Bununla birlikte her durumda mesleğin ifasına ilişkin kuralların, uygulamaların ve tedbirlerin esaslarının açıkça mevzuatta düzenlenmesi gerektiği, mesleğin ifasının imkansız hale getirilmesi ya da meslek sahibine ölçüsüz külfet yüklenmesi halinde mesleğe yapılan müdahalenin somut olaya göre temel hak ve özgürlüklerin ihlalini oluşturabileceği vurgulanmış bulunuyor.
Son Kararın Eczacılar İçin Pratik Sonuçları
Peki, bu karar eczacılar açısından ne anlama geliyor? Karar eczacıların TEB Protokolünün SGK tarafından tek taraflı feshedilmesi ile ilgili haklarını belirlemesi açısından önemli. Zira Anayasa Mahkemesi her ne kadar idarenin takdir yetkisi olsa da bu yetkinin usulüne uygun ve hukuki olarak geçerli bir nedenle kullanılması gerektiğini vurguladığı görülüyor. Buna göre SGK tarafından eczane protokolü feshedilmeden önce Protokolün 5’inci maddesi uyarınca öncelikle eczacıdan savunma istenilmesi gerektiği ortaya çıkıyor.
Anayasa Mahkemesi söz konusu protokolün feshi öncesindeki söz konusu savunma isteminin takdire bağlı olmadığını vurguluyor. Keza, devamında Protokolün 5’nci maddesinde belirtilen hangi hallerde fesih işleminin gerçekleştirileceğinin dikkate alınması gerektiği ve ceza verileceğine dair ayrıntılı hükümlerin işletilmesi gerektiği, sonrasında ise SGK tarafından feshin bu usuli süreçlerden geçerek ve gerekçeli yapılması gerektiği vurgulanmış bulunuyor.
Anayasa Mahkemesi kararından çıkan bir başka önemli husus da SGK ile yapılan protokol kapsamında tip sözleşmenin feshedilmesi şeklindeki uygulamanın eczacıların mesleği çerçevesinde ilişki kurabilme ve geliştirebilme imkanının önemli ölçüde zayıflamasına neden olduğunun, böylesi bir feshin eczacının mesleğini devam ettirebilmesi ve eczacının sosyal ve mesleki itibarını koruyabilmesi açısından ciddi sonuçlar doğurduğunu tekrar teyit etmiş olması. Bu bağlamda eczane protokol fesihleriyle ilgili olarak Anayasa Mahkemesi’ne yapılabilecek başvuruların “bireysel hayata saygı ilkesinin ihlali” bağlamında değerlendirileceği içtihadı güçlenmiş bulunuyor.
Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru kararları her ne kadar sadece başvurucunun konusunu ilgilendiriyor olsa da son karar sonrasında eczacıların SGK karşısındaki eli güçlenmiş bulunuyor. Zira, Anayasa Mahkemesi’nin kararları tüm idare ve yargı organları açısından bağlayıcı. Bu bağlamda son karar sonrasında eczacıların protokol fesihlerine karşı yerel mahkeme süreçlerinde eli güçlenmiş bulunuyor. Özellikle SGK’nın fesihleri mutlaka gerekçeli ve usulüne uygun yapması gerektiği vurgulanmış bulunuyor. Umalım ki SGK söz konusu karar sonrasında eczacı protokol fesihlerinde Protokolün 5’nci maddesinde yer alan savunma ve cezalandırma usullerini takip ederek ve feshi gerekçelendirerek işlem yapma noktasında adım atsın.
SAĞLIK VE SOSYAL GÜVENLİK SEKTÖRÜNDE GÜNDEM
SGK Bedeli Ödenecek İlaçlar Listesi Değişti: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince uygulanan Sosyal Güvenlik Kurumu İlaç Geri Ödeme Yönetmeliği’nin 12’nci maddesi ile SGK Sağlık Uygulama Tebliği’nin ilgili maddeleri gereğince düzenlenen “Bedeli Ödenecek İlaçlar Listesi” 01.11.2025, 07.11.2025, 14.11.2025, 21.11.2025 ve 28.11.2025 tarihlerinde değiştirilmiş bulunuyor. Okurlarımız güncel listelere SGK’nın resmî web sitesi olan www.sgk.gov.tr adresinden ulaşabilir.
Piyasada Bulunmayan İlaçlar Sorunu Klasik Haline Geldi: Eczanelerin ilaç tedarik sürecinde ve buna bağlı olarak halkın ilaca erişiminde son aylarda ciddi sıkıntılar yaşandığı görülmektedir. Türk Eczacılar Birliği (TEB) tarafından kamuoyuna yapılan açıklamada eczacıların, bazı ilaç gruplarına hiç erişemezken, bazılarına ise son derece kısıtlı erişim sağlayabilmekte olduğu duyuruldu. Bu durum ise hem hastaların tedavi süreçlerini aksatmakta hem de eczacılara zor durumda bırakmakta olan bir durum.
Özellikle kanser, diyabet, hipertansiyon gibi kronik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar, pediatri ilaçları, göz damlaları ve bazı antibiyotikler başta olmak üzere birçok kalem ilaca ulaşımda ciddi güçlükler yaşandığı görülüyor.
Esasen her yıl yaşanan bu piyasada bulunmayan ilaçlar sorunu bir klasik haline gelmiş bulunuyor. Her yılın son aylarında “zam beklentisi” nedeniyle tekrarlanan bu tedarik ve erişim sorunları, eczanelerimizin ilaca, hastalarımızın ise sağlığa erişimi önünde önemli bir engel oluşturmakta. Vatandaşlar eczanelerde tepkilerini dile getirseler de sorunun kaynağı eczacılar değil. Eczaneler, hastalarının tedavileri için gerekli ilaçları bulabilmek adına büyük bir çaba harcamakta, ilacı temin edememenin tedirginliğiyle hizmet sürdürmeye çalışıyor.
Sorun belirli ilaç firmaları, ihracatçılar, ilaç depoları ve dağıtımcıların zam dönemi öncesinde ilacı stoklayarak piyasaya vermemeyi tercih etmesinde bulunuyor. Artık her yıl kronikleşen ilaca erişim sorununa kalıcı bir çözüm bulunması zorunluluk haline gelmiş bulunuyor. Uygulamada ilaç fiyatlarının Avro kuruna bağlı olarak yılda sadece bir kez güncellenmesinin tedarik zincirinde aksamalara neden olduğu görülüyor. Bir yandan dağıtımcı, firma ve depolara denetimlerin sıklaştırılması öte yandan ise fiyat güncellemelerinin yıl içine yayılması ve birkaç defa yapılması, bu sorunun önüne geçmesi için öneriler teklifler.
Bu konuda TEB de yaptığı basın açıklamasında, eczacılar olarak halkın ilaca kesintisiz erişimi için bundan sonra da tüm gücümüzle çalışmaya devam edeceğini duyurmuş ve ilaç üretiminden tedarik zincirine kadar tüm paydaşları da aynı hassasiyet ve sorumlulukla hareket etmeye davet etmiş bulunuyor.
TEB Kamudaki Eczacılar İçin Beyaz Önlüğü Geri İstiyor: Türkiye Eczacılar Birliği tarafından yapılan açıklama ile Sağlık Bakanlığı tarafından yeni yayımlanan Kurumsal Kimlik Kılavuzu’nda kamuda görev yapan eczacıların kullandığı geleneksel beyaz önlüğün kaldırılması ve yerine haki yeşil renkli üniforma giymelerinin öngörülmesine tepki gösterilmiş bulunuyor. TEB, açıklamasında beyaz önlüğün eczacılığın tarihsel kökleri olan bir simgesi olduğunu ve hastalar nezdinde güven ve hijyenin ifadesi olarak değiştirilmesine karşı çıktığını belirtiyor. TEB, kılavuzun ilgili maddesinin iptali için gereken girişimleri başlatacağını ve konunun yakından takipçisi olacağını da duyurmuş bulunuyor.
