Steroid yapısında olmayan anti-enflamatuvar ajanlar, anti-enflamatuvar etkilere ek olarak, analjezik, antipiretik ve trombosit önleyici etkilere sahiptirler. Araşidonik asidi prostaglandinlerin öncüleri olan siklik endoperoksitlere dönüştüren siklooksijenazı inhibe ederek prostaglandinlerin sentezini bloke ederek etki ederler. Prostaglandin sentezinin inhibisyonu ile, analjezik, antipiretik ve antitrombositer etkiler sağlanır.
Histamin, G-proteinine bağlı reseptörler olan histamin reseptörlerine bağlanan biyojenik vazoaktif bir amindir. Histaminin H1 reseptörü ile etkileşmesi sonucu alerji, astım ve otoimmün hastalıklar gibi enflamatuvar yanıtların ortaya çıkmasına aracılık ettiği düşünülmektedir. H1 reseptör sinyali, IP3, PLC, PKC, DAG ve hücre içi kalsiyum iyonları gibi hücre içi transkripsiyon faktörlerini aktive eder ve bunların tümü daha fazla aşağı akış kaskadını aktive etmek için çalışır. Aktive edilmiş aşağı akış kaskadları, sitokinlerin üretimine, mast hücresi enflamatuvar mediyatörlerinin salınmasına, prostasiklinlerin sentezine, trombosit faktörünün aktivasyonuna ve ayrıca nitrik oksit, araşidonik asit ve tromboksan sentezine yol açar ve bunların tümü enflamatuvar yanıtlara katkıda bulunur.
Şekil 1. Histamin: 2-(1H-imidazol-4-il)etanamin
İkinci nesil antihistaminikler, alerjik olguları tedavi etmek için kullanılan ajanlar olup, enflamatuvar mediyatörlerin salınmasını önleyerek veya salınan mediyatörlerin hedef hücreler üzerindeki etkilerini inhibe ederek etki eder, histamin reseptörlerine bağlanan ancak aktive etmeyen, böylece histamin veya histamin agonistlerinin etkilerini bloke eden yatıştırıcı olmayan bir ilaç sınıfıdır. Bu antihistaminikler, farklı kimyasal yapılara, yan etkilere, dağılıma ve metabolizmaya sahip heterojen bir bileşik grubunu temsil eder. Birinci nesil antihistaminiklerle karşılaştırıldığında, bu yatıştırıcı olmayan antihistaminikler daha fazla reseptör özgüllüğüne sahiptir. Kan-beyin bariyerini daha az geçebilirler ve uyuşukluğa veya psikomotor bozukluğa neden olma olasılıkları daha düşüktür.
Olopatadin (Şekil 2), histamin H1 reseptörüne bağlanan seçici bir histamin H1 antagonistidir. Etkin madde, endojen histaminin etkisini bloke eder ve bu da daha sonra histaminin neden olduğu negatif semptomların geçici olarak rahatlamasına yol açar. Alfa-adrenerjik, dopamin ve muskarinik tip 1 ve 2 reseptörleri üzerinde etkilerden yoksundur. Olopatadin, çeşitli mekanizmalarla çalışan antihistamin özelliği olan bir moleküldür. Bir mast hücre stabilizatörü olarak, kemirgen bazofillerini ve insan konjonktival mast hücrelerini stabilize eder, immünolojik olarak uyarılmış histamin salınımını inhibe eder. Yüksek seçiciliğe sahip olup, histamin H1 reseptörlerinde bir antagonist görevi görür, bu da üçüncü transmembran sarmalındaki aspartat kalıntısı ve H1 reseptöründeki diğer bölgelerden oluşan benzersiz bir reseptör bağlama cebi ile açıklanır. Bağlandıktan sonra, olopatadin H1 reseptörü sinyal yolunu bloke ederek triptaz, prostaglandin D2, TNF-alfa ve pro-enflamatuvar sitokinler gibi enflamatuvar mediyatörlerin salınımını inhibe eder. Aynı zamanda kemotaksisi azaltır ve eozinofil aktivasyonunu inhibe eder.
Şekil 2: 2-[(11Z)-11-[3-(dimetilamino)propiliden]-6H-benzo[c][1]benzoksepin-2-il]asetik asit
Oftalmik bir olopatadin çözeltisi, sırasıyla 1996 ve 2002 yıllarında mevsimsel ve yıllık alerjik konjonktivit tedavisi için FDA ve Avrupa Birliği tarafından onaylanmıştır. Diğer anti-alerjik oftalmik ilaçlarla karşılaştırıldığında, olopatadin hücre zarlarının bozulmasına neden olmadığı için iyi bir konfor ve tolere edilebilirlik profili sergiler. Olopatadin, oftalmik formülasyonlarda alerjik konjonktivit ve ile ilişkili oküler kaşıntının semptomatik tedavisi için kullanılır. Burun spreyi olarak, monoterapi olarak veya mometazon furoat ile kombinasyon halinde, olopatadin, 12 yaş ve üstü hastalarda mevsimsel alerjik rinitin semptomatik rahatlaması için endikedir. Histamin’in etkilerini bloke eden olopatadin, gözler ve burun da dahil olmak üzere çeşitli uygulama bölgelerinde alerji ve iltihaplanma semptomlarını azaltmak için çalışır.
Yeni nesil antihistaminik olan olopatadin yatıştırıcı olmayan bir antihistaminik ajan olmasına rağmen, klinik çalışmalar sırasında nazal olopatadin alan bazı hastalarda uyku hali raporları vardır. Oftalmik uygulamadan sonra geçici bulanık görme veya diğer görme bozuklukları gözlendiği rapor edilmiştir.
Olopatadin’in yaklaşık %55’i insan serum proteinlerine bağlanır, yarı ömrü 3 saat olup, esas olarak idrarla atılım yoluyla elimine edilir. Oral uygulamadan sonra, toplam dozun yaklaşık %70 ve %17’si idrar ve dışkıda sırasıyla geri kazanılmıştır.
Olopatadin, karaciğerde metabolizma tepkimelerine uğrar. Oral farmakokinetik çalışmalara dayanarak, insan plazmasında dolaşımda en az 6 metaboliti vardır. Olopatadinin topikal oküler uygulamasını takiben, olopatadin N-oksit, flavin içeren monooksijenaz (FMO) 1 ve 3 tarafından katalize edilen metabolizma tarafından oluşturulur ve hastaların yarısında toplam plazmanın %10’undan daha azında dozlamadan 4 saat sonra plazmada tespit edilmiştir. Mono-desmetil olopatadin veya N-desmetil olopatadin, CYP3A4 tarafından oluşturulur ve minimal seviyelerde tespit edilebilir. Mono-desmetil ve N-oksit metabolitleri idrarda düşük konsantrasyonlarda tespit edilmiştir.
Olopatadin emilimi, Oksimetazolin ile kullanımında azalabilir.
Gözden emilim sınırlı olduğundan, olopatadinin emzirilen bebeklerde herhangi bir olumsuz etkiye neden olması beklenmez. Göz damlası kullandıktan sonra anne sütüne ulaşan ilaç miktarını önemli ölçüde azaltmak için, gözyaşı kanalına gözün köşesinden 1 dakika veya daha fazla baskı uygulanması, ardından fazla solüsyonu emici bir doku ile çıkarmak suretiyle bebeğe geçişin engellenmesi sağlanır.
KAYNAKLAR
Human Metabolome Database: Showing metabocard for Olopatadine (HMDB0014906) https://share.google/LLa3Ojl2DlDDo9ZAT
Olopatadine: Uses, Interactions, Mechanism of Action | DrugBank Online https://share.google/klEGHVSIZ635ffEmu
Olopatadine | C21H23NO3 | CID 5281071 – PubChem https://share.google/YIxRobL49Tlv5rfWd
Ömer İbiş, Varol Şen, Cem MESÇİ, Hasan HOROZ, Hasan H. Erbil, Allerjik Konjonktivit Tedavisinde % 0.1’lik Olopatadin Hidroklorid, Göztepe Tıp Dergisi 18: 96-97, 2003.
