Prof. Dr. Afsun Şahin – Koç Üniversitesi Hastanesi – Göz Hastalıkları (Oftalmoloji) – Anabilim Dalı Başkanı
Covid-19 sürecinde hijyene daha fazla dikkat edilmesinden dolayı günlük kullan-at kontakt lens kullanımında ciddi bir artış görülmektedir. Ayrıca maske kullanımının gözlük kullanımını zorlaştırdığı için yeni kontakt lens kullanıcı sayısı da artış göstermiştir. Maske kullanımının kuru göz sıklığını arttırdığı göz önüne alındığında yüzey teknolojileri ile nemlendirme özelliği olan kontakt lenslere de talep artış eğilimindedir.
Covid pandemisinde kontakt lens kullanımı güvenli mi?
Covid-19 sürecinde göz sağlığı açısından kontakt lens kullanımı oldukça merak edilen konulardan biridir. Kontakt lenslerin Covid-19 bulaşması üzerine bilinen ve kanıtlanmış bir etkisi yoktur. Kontakt lens kullanıcılarının Covid-19 bulaşmasını önlemek için herkesin yapması gereken rutin hijyen kurallarına dikkat etmesi ve maske kullanması yeterlidir. Kontakt lens takmadan önce eller en az 20 saniye süreyle uygun şekilde yıkanmalıdır. Sonrasında elleri kurulama tek kullanımlık kâğıt havlularla yapılmalıdır. Kontakt lens takıp çıkarmadan önce el yıkama, kontakt lensin ve kabının zamanı geldiğinde değişimi kurallarına riayet edilmesi Covid-19 pandemisinde bir kat daha önem kazanmıştır.
Covid sürecinde kontakt lens kullanımı konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Kontakt lensler kullanım önerilerine uyulduğu takdirde oldukça güvenilir ve konforlu bir görsel rehabilitasyon yoludur. Kullanım önerilerinin başında kişisel hijyen kurallarına uyum gösterilmesinin yanı sıra kontakt lens bakımı ve temizleme sistemleri gelmektedir. Kişisel hijyen kuralları doğrultusunda her kontakt lens kullanımında eller en az 20 saniye süreyle temiz su ile yıkanmalı, sonrasında tek kullanımlık kâğıt havlu ile iyice kurulanmalıdır. Kontakt lens saklama kabından alındıktan sonra avuç içine konmuş bir miktar uygun bakım solüsyonunun içine konmalı ve el ve tırnak hijyenine zaten hassasiyet gösteriyor olması gereken kontakt lens kullanıcısı bakım solüsyonundan çıkardığı kontakt lensi işaret parmağı ile mekanik olarak son kez temizledikten sonra tekrar gözüne takmalıdır. Kontakt lens göze takıldıktan sonra saklama kabındaki solüsyon tamamen boşaltılmalı ve saklama kabı temiz bir yerde muhafaza edilmelidir. Gözdeki kontakt lensin çıkarılması aşamalarında da bu basamaklar izlenmeli, son olarak saklama kabına yeni temizleme solüsyonu konarak kontakt lensin en az 8-10 saat süreyle solüsyon içinde beklediğinden emin olunmalıdır. Aylık kontakt lens değişimi ile birlikte saklama kapları da her ay değiştirilmelidir. Bu takma-çıkarma yöntemi kullanıcı tarafından rutine oturtulmalı, hiçbir zaman rehavete kapılıp basamaklardan herhangi biri atlanmamalıdır. Makyaj konusu ile ilgili olarak ise önce kontakt lens takılmalı, sonra makyaj yapılmalı, gün sonunda önce kontakt lens çıkarılmalı, sonra makyaj temizlenmelidir. Son olarak kontakt lensler ile asla uyunmamalıdır.
Covid sürecinde kontakt lenslerle ilgili tüketici alışkanlıklarında değişiklik oldu mu?
Kontakt lensler ticari olarak günlük kullan-at, aylık ya da yıllık üretilmektedir. Günlük kullan-at kontakt lens kullanımında lensler gözden çıkarıldığında atıldığından herhangi bir bakım solüsyonuna ya da saklama kabına ihtiyaç duyulmamaktadır. Aylık kontakt lens kullanımında ise en önemli nokta kontakt lensin her gün akşam saatlerinde çıkarıldıktan sonra hidrojen peroksit bazlı lens solüsyonunu içeren saklama kabında sabaha kadar (en az 6 saat) bekletilmesidir. Covid-19 sürecinde hijyene daha fazla dikkat edilmesinden dolayı günlük kullan-at kontakt lens kullanımında ciddi bir artış görülmektedir. Ayrıca maske kullanımının gözlük kullanımını zorlaştırdığı için yeni kontakt lens kullanıcı sayısı da artış göstermiştir. Maske kullanımının kuru göz sıklığını arttırdığı göz önüne alındığında yüzey teknolojileri ile nemlendirme özelliği olan kontakt lenslere de talep artış eğilimindedir.
Kontakt lenslerde teknoloji ne yöne ilerliyor?
Kontakt lens üretimi hem kontakt lens materyali açısından hem de pazarlama açısından son 15 yılda oldukça hızlı yol kat etmiştir. Bu hızlı yükseliş kontakt lens kullanımı sahasını genişlemesine ön ayak olmuştur. Eskiden uzak görüş bozuklukları olarak karşımıza çıkan miyop, hipermetrop ya da astigmat numaralarını düzeltmenin ötesine kontakt lens ile geçilemezken insan ömrünün uzamasıyla birlikte bundan 15 yıl önce kontakt lens takmaya başlayan kullanıcılarının yakın görüşleri bozulmuş ve kontakt lensleri ile yakını da görme talepleri ortaya çıkmıştır. Bu yönde aynı kontakt lens ile uzak ve yakın birlikte görülebildiği kontakt lensler her geçen gün daha da geliştirilmektedir. Bunun yanı kuru gözü olan hastaların da kontakt lens kullanabilmesi için yeni yüzey teknolojileri kullanılarak kontakt lenslere daha iyi nemlendirme özellikleri kazandırılmıştır. Bu teknolojilerin sayesinde artık kuru göz hastaları da konforlu bir şekilde uzun süre kontakt lens takabilir hale gelmiştir. Kontakt lens teknolojisinin geliştirilmesinde izlenen bu hızlı tırmanış sayesinde ileride kontakt lensler insan hayatını kolaylaştıran cihazlar olarak daha da yaygın kullanıma geçecektir.
Giyilebilir teknolojiler alanında kontakt lenslerde bizi neler bekliyor?
Henüz yaygınlaşmamış olsa da kontakt lens üzerine yerleştirilmiş elektronik algılayıcılar (sensör) sayesinde kan glukoz (şeker) düzeyi ölçülebilmektedir. Benzer şekilde yine kontakt lense yerleştirilen özel algılayıcılar aracılığıyla gün boyu göz içi basıncı değişikliklerinin takibi yapılabilmektedir. Glokom hastaları için yavaş ilaç salınımı yapan kontakt lensler de üretilmeye başlamıştır. Gelecekte nanoteknoloji mühendisliği ve tıp bilim insanlarının iş birliği çerçevesinde oftalmolojide kullanılan daha pek çok cihazın geliştirileceği aşikâr görünmektedir.
Kimler kontakt lens kullanabilir?
Göz hekimi tarafından muayene edildikten sonra kontakt lens kullanmasında sakınca olmayan herkes kontakt lens kullanabilir. Ülkemizde kontakt lensler reçetesiz satılmamaktadır. Kontakt lens reçetesi üzerinde marka ve model belirtilmektedir. Yani, kişinin yalnızca göz numarasının tespit edilmesi kontakt lens kullanması için yeterli değildir. Öncelikle göz hekimine başvurarak muayene olan ve yukarıdaki soruların cevaplarında değinilen kullanım kurallara harfiyen uyacağını teyit eden herkes kontakt lens kullanabilir.
Kontakt lensler göz kuruluğuna yol açar mı?
Son teknolojiler kullanılarak yüzey nemlendirme özelliği da kazanan kontakt lensler göz kuruluğuna neden olmamaktadır. Kontakt lens biyomateryal ve yüzey kaplama teknolojilerinde son 10 yılda önemli gelişmeler olmuştur. Özellikle günlük kullan-at lenslerin de kullanıma girmesiyle artık kontakt lensler kuru göz hastalarında bile kullanılabilmektedir.
Kontakt lens seçerken neye dikkat etmeli?
Kontakt lens seçimi göz hekiminin karar vereceği bir husus olduğundan kontakt lens kullanıcısı göz muayenesi sonrası kendisine verilen reçeteye göre hareket etmelidir. Herhangi bir olumsuzluk yaşadığında hemen yine göz hekimine başvurmalı, kendi başına çözüm aramamalıdır. Ne yazık ki kontakt lens seçiminde kullanıcıların yaptığı en büyük hata kendi çevrelerindeki kişilerin kullandıkları marka ve modeldeki lensi temin etmeye çalışmaktır. Piyasada yer alan tüm kontakt lenslerin ana parametreleri yani temel eğri (Base Curve, BC) ve çap (Diameter, D) değerleri birbirinden farklıdır ve kişiye uygun olan değerler ancak göz muayenesinden sonra tespit edilebilir. Kontakt lens kullanıcısının konforu, lensin gözdeki hareketi, açma kapama ile görüntünün değişmesi ya da sabitlenmesi bu parametrelerin doğru reçete edilmesiyle sağlanabilir. Tüm bu sebeplerden ötürü kontakt lens seçimi göz hekiminin kontrolünde olmalıdır. Reçete üzerinde belirtilen marka ve model dışında kontakt lens alınmamalıdır.