Yıllardır eczacı meslek örgütlerinde mesleğine hizmet eden Ecz. Asal Uçkunkaya ile örgütlü yaşamın önemini, eczacılık eğitimini ve eczacılığın güncel sorunlarını konuştuk.
İlaç yokluğu, son dönemlerin gündemde olan konusu. Eczane önünde kuyruk olan haberler çıktı. Bu konuda siz ne düşünüyorsunuz?
52 yıllık eczacıyım, bu dönemdeki kadar ilaç darlığı ve yokluğu görmedim. Eskiden hastalarımız doktorun yazdığının aynısı ver der, eşdeğerini istemezdi. Şimdi bırakın
ilacı eşdeğerini bile bulamıyoruz. Bu sene pandemiden dolayı ben 80 bin TL’lik miadı
dolmuş ilacı imha için odaya gönderdim. Özellikle pandeminin ilk döneminde, pastiller,
öksürük şurubu, grip ilaçları, antibiyotiklerin belli grubuna neredeyse hiç talep olmadı. Fiyatı biraz fazla olan enfluvir şurup gibi ürünleri ne yapacağız, elimizde kaldı derken. Birden bir gece nöbetinde tamamı bitti. Bu ilaç için hastalarımız, Kadıköy, Çatalca gibi uzak ilçelerden geldi. Bu kuyrukların bir sebebi de buydu. Şimdi de aynı durumu antidepresan reçeteler için yaşıyoruz. Burada ben ilaç sanayine kızmıyorum. Bir ilaç fiyat kararnamesi var. 2009’dan bu yana en ufak bir değişiklik olmadı. Milletvekili eczacı meslektaşlarım var. Lütfen bunun üzerinde durun. 100 kalem ilaç okuyorum 95 kalem ilaç yok. Bu 95 kalemin 90’nının da muadilleri yok. Çok zor bir süreçten geçiyoruz. Hem sanayi hem dağıtım kanalları hem de eczacı zor durumda. Ama en çok hastalarımız zor durumda.
Eczacılık fakültelerinde bir enflasyon söz konusu bu konuda ne düşünüyorsunuz? Sizce ne gibi değişiklikler yapılmalı?
Üniversiteye girdiğim dönemde eczacılık fakültesi kimya fakültesinden sonra 2. sıradaydı.
Eğitimi çok iyi şekilde aldık. Eczane eczacısı olmak istiyordum. Stajlarımı da bu yönde yaptım. Eczanemi açtığımda da bir sorun yaşamadım. Ancak günümüzde eğitimde önemli
sorunlar var. Üniversitelerde eczacılık eğitiminde bir sınıflandırma yapılmıyor. Şu anda eczacılık fakültesi enflasyonu yaşıyoruz. Yakında işsiz fakülte mezunu meslektaşlarım olacak. Bunu için üzgünüm. Tüm dünyada 1109 eczacılık fakültesi var. Hindistan ve Amerika’dan sonra dünya üçüncüsüyüz. 2001 yılında 8, 2022 yılında ise 57 eczacılık fakültesi açıldı. Kontenjan 4 bin 300 kişi. 3 bininin mezun olduğunu düşünelim. Bunlar, nerede istihdam edilecek? Örneğin; Bakırköy’de 50 tane eczane fazlası var. Dilediğim
eğitim ise, sanayiye, hastaneye, eczaneye dermokozmetiğe, bitkisel ürünlere ne kadar
öğrenci gerektiği uzman kişilerce belirlenecek. Bunu fakültelerle paylaşacak. Böylece eczane fakültesinden mezun işsiz veya başka bir iş yapan bir meslek gurubu olmayacak. Eğitim de bu şekilde branşlara ayrılmalı. Öğrenciler, 1’inci ve 2’nci sene temel bir eğitim ardından kamu eczacısı olacaksa ona göre, eczane eczacılığı olacaksa ona göre, sanayi eczacısı, kamu eczacısı, öğretim üyesi, hastane eczacısı olacaksa da ona göre eğitim almalı. Ayrıca birçok üniversitede öğretim üyesi sıkıntısı var. Bazı üniversitelerde başka bölümlerden hocalar gelerek öğrencilere eğitim veriyor. Genç meslektaşlarımıza tavsiyem bu alana yönelmeleri. Önemli bir konuda staj. Öğrenciler hangi alana yoğunlaşmak istiyorsa, stajlarını da o alanda yapmalılar. Eczane eczacısı olacaksa tüm stajı eczanede olmalı ki kendi eczanesini açtığı zaman teknisyenlere sadece yardımcı olan, onlara bağlı olmayan bir durumda olabilsin. Benim stajyer eczacılarım çok çalışkanlardı. Kendi eczanelerini açtılar. Bu konuda çok şanslıyım. 52 yıllık meslek yaşamımda 100’ün üzerinde stajyerim oldu. Farklılık yaratan stajyerlerim aidiyetle eczaneme bağlandı. Nöbetlerimi takip edip, nöbetlerimde yardımcı olmak için geliyorlar. Yardımcı eczacılarım, (Ecz Ömer Sarışın, Ecz. Ahu Ceren Emre) çok başarıl eğitim ve deneyim geçirdiler.
Ekonomimiz ortada eczacılarında gider kalemleri neredeyse her gün artıyor. Bu konuda düşünceleriniz neler?
Son dönemde eczacıların yükü oldukça arttı. Doğalgaz, elektrik ve gelen diğer zamlar, Asgari ücrete gelen iyileştirme gibi konular eczacıları etkiledi. Belli cirodaki eczanelerin 2’nci eczacı alma zorunluluğu da var. Çoğu eczacı ekonomik etkenlerden dolayı 2’nci eczacı almaktan çekiniyor. Burada eczacılar da haklı ancak genç meslektaşım da 1 yıl 2’nci eczacılık yapıp kendi eczanesini açmak istiyor. Burada KOSGEB gibi desteklerin önemi çok büyük. Bu konuda TEB’in ve İstanbul Eczacı Odası’nın görüşmeler yapıp yol alınmasını istiyoruz.
Tecrübeli bir eczacı olarak, eczanesini yeni açan meslektaşlarınıza neler öylemek istersiniz?
Bir takım olmak zorundasınız. Eczacı ne kadar iyi olursa olsun, o bilgiyi çalışanlarına aktaramıyorsa başarılı olamaz. Eczanenin belli bir dili var. Telefona verilen cevap bile önemli. “Alo” demek yerine “Merhaba Uçkunkaya Eczanesi ben Ecz. Asal Uçkunkaya veya Necati Poyraz size nasıl yardımcı olabiliriz” diyerek adını söylemesi gerekiyor. Bu bile çok önemli. Tahammül edemediğim bir konu daha var. “Müşteriye bakar mısınız” cümlesi. Bizde gelen kişi hasta, ilaç dışı ürün alan kişi de tüketicidir. Hiçbir zaman kapıdan giren kişiye müşteri gözüyle bakmamamız lazım. Ek olarak ben ilaca asla “mal” demem. Çok özel olmayan çok kapsamlı bir kelime. Mal fazlası diyen bir kişi ile ben çalışmam. Genç meslektaşlarımın bunlar dikkat etmesini istiyorum. Bunların olmadığı eczane bir ticarethaneye dönüşür, ancak eczane asla bir ticarethane değildir.
Eczane en yakın sağlık danışmanı olarak biliniyor. Ancak uygulamada birçok yasakla karşı karşıya. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Şeker ölçüm cihazını biz veriyoruz. Alan kişiye kullanımını biz anlatıyoruz ve ilk denemeyi yapıyoruz ama bizde kan şekeri ölçmek yasak. Tansiyon aleti satıyoruz ancak tansiyon ölçmemiz yasak. Bu mu bir numaralı sağlık danışmanı olmak? Anlık tansiyonu çıkan kişi
hastaneye koşuyor. Bu da hastanelerimizde yoğunluğa neden oluyor. Biz eczanemizde bu
hizmeti verebilsek, kişiyi sakinleştirip sonra tansiyonunu ölçebilsek. Bu yoğunluğun önüne
geçsek çok daha iyi olur. 67-68 döneminde biz Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde tansiyon, şeker ölçümü, iğne yapma ve ilkyardım gibi konularda eğitim aldık, imtihana girdik. Bizden sonra bu eğitimler kalktı diye bizim uygulamamızda yasaklandı. Sağlık Bakanlığı yasaklamak yerine bizim aldığımız eğitimi almayan meslektaşlarımıza verip, iyileştirmey sağlamalılar. En azından bir grip aşısı yapabilmeliyiz. Almanya’da eczacılar covid aşısı yapıyor.
Yıllarca mesleki örgütlerde farklı görevlerde bulundunuz. Örgütlü yaşamın önemini sizden dinleyebilir miyiz?
Dünyada örgütlü olmayan hiçbir mesleğin ve meslektaşımın hak elde etme şansı yok.
Türkiye’deki bütün eczacı örgütlerine üyeyim. ÇEKOOP, TEİS, İstanbul Ecza Koop. İstanbul
Eczacı Odası’nın en alt kademesinden 12 yıl TEB Kongre Üyeliği’ne kadar yer aldım. 6 yıl TEB Yüksek Haysiyet Divanı Üyesi oldum. Eczacılık Vakfı’nda uzun süre Yön. Kurulu Başkanı olarak görev aldım. Bunların dışında rahmetli babamın adını taşıyan, İbrahim Uçkunkaya
Çok Amaçlı Bölge Lisesi’nin aile birliği başkanlığını yapıyorum. Kabataş Eğitim Vakfı’nın 2’nolu mütevelli üyesiyim. Bunu dışında farklı STK’larda görev alıyorum. Örgütlü yaşamak çok önemli. Bizim dönemimizde 3 büyük ilaç firmasının eczacılara bir yaptırımı olmuştu. Bir günde çözüldü. Ama o zaman etle tırnak gibiydik. Birbirimize kenetlenmiştik. Birtakım yaptırımlardan dolayı eczacılar zor durumdaydı, kepenk kapattık ve bir sağlık bakanının istifası an meselesi oldu. İki günde o problemler çözüldü. Ama bugün o halimizi terk etmiş gibiyiz. Bizlikten uzaklaştık, bencillik var. Bundan uzaklaştığımız anda bu mesleğe en büyük kötülüğü yapıyoruz. Fikriyle bize yol gösteren ışığıyla bizi aydınlık günlere taşıyan Mustafa Kemal Atatürk’ün kooperatifleşme ile ilgili bir sözünü paylaşmak istiyorum.
“Kanım odur ki, birleşmede kesin olarak kuvvet vardır. Kooperatif yapmak maddi, manevi güçleri, zeka ve becerileri birleştirmektedir” Eczacıların yaşadığı en büyük sorunlardan biri de internet satışları. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Mesleğimiz asırlık bir çınar. Çınarın, son 20 yılda yapraklarının sararıp düştüğünü, son 10
yılda da dallarında hastalık oluştuğunu gördük. Önce dış etmenleri yok etmek için tedbirler
aldık İlaçlamayı yaptık, netice alamadık. Ama unsur kök ve gövdeye zarar vermesin diye incelediğimizde kurdun dalın içinde olup gövdeye doğru ilerlediğini tespit ettik. Mesleğin
içindeki bu kurdu hep birlikte gidermemiz gerektiğini düşünüyorum. İnternet değirmenine
ürün verenlere meslektaşım diyemiyorum. İnternet satışında meslektaşlarım genel olarak
yeterli denetim olmamasından şikayetçi. Ancak bu mesleğe en fazla zararı veren bizleriz. Bir rekabet, bir ciro yarışına kapılmış eczacılar var. Kasa ile kapı arasında sıkışan meslektaşlarımı sevemiyorum. Oradan çıkmaları lazım. İnternet satışında veren eczacı da internete verileceğini bilen firma da sorumlu. Bu konu çözülemez diye bir şey yok. Bu işi 68 kuşağı anlayışıyla etle tırnak olduğumuz zaman çözeriz. Eskiden muvazaayı çok zor belirliyorduk. Ama üzerine gittik ve bir yerden yakaladık. Bunu da bitirmeye gücümüz yetecektir. Bu konuda, OTC ve dermokozmetik ürünlerinin yüzde 70’ini satan eczacıların oluşturduğu iki tane derneğimiz var. Bu dernekler, bu mücadeleyi yeteri kadar yaptıklarında sorunun büyük bir bölümünün çözüleceğini düşünüyorum. Ayrıca oda yönetimlerine, kooperatiflere, bölge temsilcilerine de büyük iş düşüyor. Düşünün eğitim alıyorsunuz, bunu çalışanlarınıza aktarıyorsunuz, hasta geliyor alacağı ürünle ilgili bütün bilgiler veriyorsunuz. Sonra bir fotoğraf çekip ertesi gün eczanelerden yüzde 25 ucuz internetten ürün alıyor. Ama bu ürün merdiven altı mıdır? Sahte midir? Dikkat etmiyor. Tüketicinin internet satışlarından dolayı eczanelerin pahalı ürün satan kurumolarak belleğine işleniyor. Bu olumsuzluğu yaratanları şiddetle kınıyor, mücadelenin etkin bir şekilde yapılmasını meslek örgütlerinin tümünden bekliyorum.
İstanbul Ecza Koop.’un kuruluş hikayesini sizden dinleyebilir miyiz?
O dönemlerde ilaç dağıtım şirketlerinin eczacılara yaptığı bir yaptırım vardı. Baktık ki böyle olmuyor. 1989’da 30 arkadaşımız oda başkanımız Mehmet Domaç ile beraber bir kooperatif kuralım dedik. Yerimiz Kocamustafapaşa’daydı. O zamanları günlerce anlatabilirim. Siparişi biz alırdık. Dağıtımını kendi araçlarımızla biz yapardık. Bakırköy bölgesinin ilaçlarını ben dağıtırdım. Eczacı arkadaşlarımızın farklı bir aidiyeti vardı. Sanayiye borcumuz olmasın diye bir ay önceden almadığı ürünün parasını veren eczacı arkadaşlarımız oldu.
İlaç firmalarından yemek yemek yerine daha iyi şartlarla ilaç almak için biz yemeğe götürdük. O dönemlerde en çok yardımcı olan meslektaşım Nezih Barut oldu. Her zaman bu konuda kendisine ayrı bir teşekkür borçluyum. Çok iyi şartlarda bize ilaç verdi. Kaya Turgut Bey’le sorun yaşayan meslektaşlarımız vardı. Gittim bizzat görüştüm. “Sen benim Kabataşlı kardeşimsin” dedi. Hatta bir davetimize yurtdışında olduğu için katılamadı. Beni arayıp “neye ihtiyacınız varsa söyleyin” dedi. Ben yok desem de “en iyisinden bir fotokopi makinası ihtiyacınız vardır” deyip bunu temin etti. Tabelasını biz astık. 30 kişiyle kurduğumuz kooperatifin şu anda, 6 bin üyesi bin 200 çalışanı ve 27 şubesi var. İstanbul Ecza Koop. benim için her zaman en çok övündüğüm ve geleceğe bıraktığım en güzel çalışmam oldu. Eczacının eczanesi kadar önemli bir kuruluş. Böyle bir kurumun kurucu başkanı olduğum için çok mutluyum.
Son olarak meslektaşlarınıza neler söylemek istersiniz?
Meslektaşlarımdan dileğim paylaşımcı olmaları, ayrıca eczaneye giren hasta ile empati yaparak hizmet etmeyi hiçbir zaman unutmamalıdırlar. Aldığı çeşitli eğitimleri, çalışanları ile muhakkak paylaşmalıdırlar. Giyim, kuşam, temizlik ve davranışlarıyla bir takım olarak hareket etmelidirler. Ben kendimi hasta yerine koyuyorum. Ben hasta olsam eczacıdan,
çalışanlarından nasıl bir hizmet, nasıl bir yüz ifadesi beklerim? Benim kuracağım tek bağ
hastamladır. Hasta ile o bağı kurduğunuz zaman hastanızın her zaman uğrayacağı
yer sizin eczanenizdir. Genç arkadaşlara en önemli tavsiyelerimden biri hastaya yatırım
yapmalarıdır. Eczacı yeminine, meslek etiğine dikkat edip, meslektaşını rakip olarak
görmemelidir. Benim bundan sonraki en büyük amacım; benden sonraki gelecek nesillere mümkün olduğu kadar en az sorunlu bir eczacılık mesleği bırakmak için mücadele etmektir.
Ayrıca, Eczacı Dergisi’ne de teşekkür ederim. Yıl içinde ilaç ve eczacılık sektöründe her dalda en iyi işi ortaya koyan kişi ve kurumları önemli isimlerden oluşan bir jüri ile ödüllendiriyorsunuz. Örgütlü yaşamayı sevdiğim için ben de 2011 yılında Ecz. Levent Kamacık örgütselçalışma dalında yılın eczacısı seçilerek, Altın Havan ile ödüllendirildim. Bu da benim için çok onur verici birödüllendirmedir. Son olarak; Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun dizelerini biraz değiştirerek bitirmek isterim. Kendisinden özür diliyorum, meslek de bir memlekettir.
Ecz. Asal Uçkunkaya Kimdir?
22.9.1948 tarihinde Elazığ Ağın kazasında doğdum. Ağın’ın bir özelliği de Cumhuriyet
döneminden bugüne okur yazarlık oranı en yüksek olan ilçedir. İlkokulu Tunceli Pertek’te,
ortaokulu Kocaeli Kandıra’da, liseyi her zaman övündüğüm, şu anda da vakfının 2’nolu mütevelli üyesi olduğum Kabataş Erkek Lisesi’nde bitirdim. Üniversiteyi de İ.Ü. Eczacılık Fakültesi’nde 1969 yılında bitirdim. Önce Keşan’da askerliğimi yaptım. Arkasında da Samsun’un’ Havza ilçesinde Büyük Eczane’yi devralarak 1971’den 1978 Ekim ayına kadar burada ilk eczacılığımı yaptım. Sonra 1978 yılında Bakırköy’de Uçkunkaya Eczanesi’ni açtım. O yıldan beri eczanenin sahibi ve mesul müdürüyüm. 1972 yılında evlendim. İki başarılı kızım var. Aylin dünyaca tanınan ekonomist küçük kızım Evrim de plastik estetik rekonstrüktif cerrah.
