Zerdeçal ekstresi veya kurkumin taşıyan ürünleri, daha sağlıklı yaşama için tavsiye edebilirsiniz.
Türkçe ismin kökeni
Zerdeçal kelimesinin kökeni Farsçadır. Farsça’da “Zerde-çav” (sarı – ağaç parçası) Türkçe’de zerdeçal olmuş. Droğa “Zerdeçöp” de denir. Bu kelime de Farsça’dan: “zerde-çüb”ten (sarı sap, dal veya tahta) zerdeçöp olmuş. Droğun resmine baktığınızda, şekil ve renginden dolayı bu ismin verildiği kolayca anlaşılmakta. Bu arada Türkçe’deki “çöp” kelimesinin de Farsça “Çüb” kelimesinden geldiğini hatırlatalım.
Drog
Bitkinin bilimsel adı Curcuma longa (Zingiberaceae), güzel bir bitki. Geleneksel elde edilişi şöyle: Bitkinin rizomları yani toprakaltı gövdeleri çıkarılır, ya suda haşlanır veya buhara tutulur sonra kurutulur. Droğun rengi suda haşlama veya buhara tutma süresine göre değişebilir. Ana rizomdan yan rizomlar çıkar. Ana rizomdan elde edilen droğa “yuvarlak zerdeçal”, yandakilerden olana “uzun zerdeçal” denir. Drog olarak daha çok yan rizomlar kullanılır.
Zerdeçal tabii boya, gıda, takviye edici gıda, geleneksel bitkisel tıbbi ürün, geleneksel tıp sistemlerinde ilaç, son zamanlarda da bazı tedavilere yardımcı olarak kullanılan bir drogtur.
Gıda
Bilhassa Hindistan ve Uzak Doğu’da baharat olarak, gıdalara renk ve tat verici.
Geleneksel Bitkisel Tıbbi Ürün (GBTÜ)
Avrupa İlaç Kurumu (EMA: European Medicines Agency), zerdeçalın GBTÜ olarak, hazımsızlık, şişkinlik, dolgunluk gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarında kullanılabileceğini kabul eder.
Drog, tozu, tentürü ve kuru ekstresi bu amaçlar için kullanılır.
Dozlarına gelince:
Drog tozu ve çayı 0.5-1 g günde 2-3 defa,
tentürü 0.5-1 ml günde 3 defa,
kuru ekstre 90-160 mg günde 2-5 defa(ekstrenin miktarına bağlı).
Rahatsızlık belirtileri 2 haftadan fazla sürerse hekime danışılmalı.
Safra ifrazatını artırdığı için safra taşı veya karaciğer rahatsızlığı olan kişilere tavsiye edilmez.
Hamile, emzirenlerde ve 18 yaş altında veri eksikliğinden dolayı kullanılmaz. Emzirenlerde süte geçtiği Hindistan gibi baharat olarak çok kullanılan ülkelerden elde edilen bulgulardan anlaşılmaktadır.
İstenmeyen etkiler: Hafif ağız kuruluğu, bazen midede rahatsızlık hissinin artması.
AB ülkelerinde, GBTÜ olarak tek başına veya karışım halindeki çok sayıda preparatın terkibinde bulunmaktadır. Ayrıca dispepsi ve safranın çalışmamasına bağlı sindirim sistemi rahatsızlıklarında kolagog olarak kullanılır.
Geleneksel Tıp Sistemleri
Çin, Japonya, Kore, Vietnam, Nepal gibi Uzak Doğu ülkelerinin Farmakopelerinde bulunur ve değişik amaçlarla kullanılır: Karın şişkinliği, böbrek ağrısı, amenore…. Çin’de lapa halinde yara iyi edici. Ayurvedik Tıp ve Sıdha’da
(Hindistanda uygulanan bir geleneksel tıp sistemi) çok amaçlı olarak kullanılır: Ürtikerde, derideki
alerjik durumlarda, viral hepatitte, eklem ağrılarında… Yunani (Pakistan ve Hindistan’da uygulanan İslami Tıp) Tıpta da benzer amaçlar için kullanılmaktadır.
Takviye edici gıda
Piyasada zerdeçal ekstresi ve kurkumin taşıyan ürünler bulunmakta. İnternette her derde deva olarak tanıtıldığı için, halkımız zerdeçal düşkünü oldu. Sırası gelmişken hemen hatırlatalım: Takviye edici gıdalarda kalite çok önemli. Eczanenize analiz raporu olmayan ürünleri almayınız.
Kimyasal Yapı
Kurkuminoitler (%3-5, kurkumin, monodemetosikurkumin, bismetoksikurkumin…. %90’ı kurkumin), uçucu yağ (% 3-6, zingiberen, kurkumen, turmeronlar gibi seskiterpenler), vd…
Etkiler
Zerdeçal, zerdeçal ekstreleri ve kurkuminin etkileri üzerinde son yıllarda çok sayıda yayın bulunmakta. Bunları özetlemek bile sayfalarca sürer. Yazımda kısaca hangi etkiler tespit edildiğini belirttikten sonra bazı klinik çalışmalardan örnekler vereceğim. Daha sonra kısaca Covid-19 ile ilgili bazı bilgileri nakledeceğim sizlere.
Zerdeçal, zerdeçal ekstreleri ve kurkuminin antienflamatuvar, antimutajenik, antiplatelet, hücre koruyucu, antibakteriyal, antiviral, hipolipidemik, antidiyabetik, kemoterapötiklerin toksisitesini azaltıcı…. gibi pek çok etkisi tespit edilmiştir. Her derde deva olarak sunulmasının ana sebebi de bu çalışmalardır.
Değişik kullanımları destekleyen klinik çalışmalardan bazı örnekleri aşağıda kısaca özetledim.
Dispepsi – Değişik dispepsi şikâyetleri olan 116 hastaya, 7 gün süre ile günde 2 defa ikişer kapsül zerdeçal tozu verilmiş. Plasebo grubunda şikâyetlerde % 53, zerdeçal grubunda ise % 87 oranında şikâyetlerde azalma görülmüş.
Ülseratif kolit, Crohn hastalığı, IBS (Irritabl Bowel sendromu = Rahatsız edici bağırsak sendromu) gibi hastalıklarda da kullanılabileceğini gösteren bazı klinik çalışmalar bulunmakta.
• Ülseratif kolit (kurkumin)
1gx2/gün, 6 ay, 89 hasta ,paralel olarak sülfasalazin ve meselamin de ayrı gruplara verilmiş. Tabii plasebo grubu da yapılmış. Kurkumin uygulanan hastalarda 2 , diğer ilaçları kullananlarda ise 8 nüks görülmüş. Ayrıca bu tip çalışmalarda ölçüm için kullanılan değerler bakımından da kurkuminde yüksek etkinlik tespit edilmiştir.
Romatoit artrit (kurkumin)
1.2 g/gün,15 gün süre ile, 18 hasta, çift körlü-ağrı ve fiziksel durumda iyileşme
Dizde osteoartrit (kurkumin)
0.5 gx2/gün,30 gün süre ile,120 hasta, randomize, tek körlü, çok merkezli – Ağrı ve fiziksel fonksiyonlarda belirgin düzelme
-0.5gx2/gün,42 gün,40 hasta, randomize, çift körlü, plasebo kontrollü – Ağrı ve fiziksel fonksiyonlarda belirgin düzelme
Anksiyete ve depresyon(kurkumin) Randomize, çift körlü, plasebo kontrollü çalışmalar
-1.5g/gün,56 gün,50 hasta, -1 g/gün, 56 hasta, -1g/gün,42 gün,108 hasta,
-0.5g/gün,35gün,40 hasta, -0.2g/ gün,28 gün,60 hasta,
Depresyon belirtilerinde belirgin azalma
Tip-2 Diyabet
-0.3g/gün,84 gün,100 hasta, randomize, çift körlü, plasebo kontrollü – kan glikoz ve lipitlerde düşüş
-2g/gün,28 gün,60 hasta, randomize, çift körlü, plasebo kontrollü, kan glikozu ve LDL kolesterolde düşüş
-0.08g/gün,90 gün,70 hasta, randomize, çift körlü, plasebo kontrollü-kan glikozu ve trigliseritlerde düşüş (Burada emilimi artırılmış kurkumin kullanılmış)
-0.45g/gün,11 gün, 8 hasta, randomize, çift körlü, plasebo kontrollü- kan glikozu ve LDL kolesterode düşüş
Örnekler artırılabilir.
Zerdeçalın ve kurkuminoitlerin antibakteriyel, antifungal ve antiviral etkilerinin bulunduğu değişik çalışmalarla gösterilmiştir. Bu dönemde antiviral etki önemli olduğu için kısaca covid-19 ile ilgili bilgilerden bahsedelim.
Kurkumin ve Covid-19
Kurkuminin Covid-19’u önleme ve tedavisinde yararlı olabileceği ileri sürülmektedir.
Kurkumin pek çok zarflı virüse (Sars C0v-2,..) karşı etkilidir. Bu etki daha çok membran proteinleriyle doğrudan etkileşmesi ve viral proteazı inhibe etmesi ile açıklanmaktadır. Bir başka sebep de kurkumin kişiyi öldürücü zatürreden korumasıdır. Kurkuminin iyi bir yanı da emniyetli olmasıdır. Yüksek dozlarda bile toksik etki görülmemektedir.
Yeni bir yayında kurkuminin bromelin ile beraber kullanıldığında Covid-19 profilaksi ve tedavisinde daha yararlı olacağı ileri sürülmektedir. Bu yayında, kurkuminin virüsün hücrelere girmesini ve replikasyonunu önlediği ,bromelinin ise siklooksigenazı inhibe ettiği, enflamasyon ve koagülasyona mani olduğu ve kurkuminin emilimini de artırdığı belirtilmektedir. Kurkumin+bromelin kombinasyonunun sinerjik etkiye çok iyi bir örnek olduğunu belirtelim.
Kurkumin ve zerdeçalın kemoterapötik ilaçların etkisini artırma ve toksisitesini azaltması ile ilgili bilgilere girmiyorum, çünkü bu konuda bilgiler ayrı bir yazı konusu olabilir.
Önemli
Kurkuminoitler per os verildiğinde , verilen dozun ancak % 1’i emilmekte. Deney hayvanlarında verilen miktarın % 75’inin dışkı, bir kısmının da idrar ile atıldığı tespit edilmiş. Daha yüksek emilim sağlamak için yapılan çalışmalarda % 1 karabiber tozu ilave edildiğinde, piperinden dolayı, emilimin yükseldiği ama ancak % 2’ye çıkabildiği görülmüş. Bu husus sağlıklı gönüllülerde yapılan randomize, plasebo kontrollü (4g kurkumin+24 mg piperin) bir çalışmada da gösterilmiş.
Kurkuminin etkisini daha doğru deyişle emilimini artırabilmek için kersetin ilave edilmesi, yağda çözülmüş çözeltisinin verilmesi, lipozom
veya mikronize partikül yapılması gibi değişik yöntemlerle hazırlanmış ürünleri piyasada bulunmaktadır. Bu şekilde maddenin emilimi bazılarında 20-30 kat artırılabilmiştir.
Bir başka çalışmada da zerdeçal ile kurkuminin safra artırıcı etkisi karşılaştırılmış. Geleneksel kullanımın saf kurkumin kullanımından daha etkili olduğu tespit edilmiş. Bu da safra artırıcı etkiden sadece kurkuminin mesul olmadığı diğer maddelerin de etkiye katıldığını veya kurkuminin etkisini artırıcı etki yaptığı sonucunu ortaya çıkarmış
Yukarıda kısaca belirttiğim araştırmalar, kurkuminin ilaç ve zerdeçalın bitkisel ilaç olması için yeterli mi ? Hayır. Daha çok veya daha doğru deyişle yeterli sayıda iyi düzenlenmiş klinik çalışmaların yapılması gerekli. Çalışmalar tamamlanıncaya kadar, internette yazan aşırı kullanımlardan kaçınmak gerek.
Sonuç
Zerdeçal geleneksel tıp sistemlerinde yüzlerce yıldır değişik amaçlarla kullanılmaktadır.90lı yıllardan sonra yapılan çok sayıda çalışma ile değişik etkilere sahip olduğu bulunmuştur.
Geleneksel tıp sistemlerinde genellikle diğer droglarla karışım halinde kullanıldığı , bu kullanılışlarla ilgili çok az klinik çalışma olduğu ve bu sistemler Ülkemizde uygulanmadığı için, piyasada bulunan ürünleri bu amaçlara yönelik tavsiye etmek yanlış olur. İnternet bu tip kullanışlarla dolu, bu yüzden altını çizerek tekrarlıyorum.
GBTÜ olarak kullanılışı yani hazımsızlık vb sindirim sistemi rahatsızlıklarında kullanılmasını hastalarınıza tavsiye edebilirsiniz. Ama safra rahatsızlığı olup olmadığını muhakkak sorunuz.
Takviye edici gıda olarak zerdeçal ekstresi veya kurkumin taşıyan ürünleri, antioksidan, bağışıklık sistemi takviyesi kısacası daha sağlıklı yaşama için tavsiye edebilirsiniz.
Kemoterapi alan hastalara, yan etkileri azaltıcı ve bazı kanser vakalarında yararlı olabileceğini gösteren çalışmalar olmasına rağmen, lütfen, hiç bir şekilde zerdeçal ve kurkumin ürünlerini vermeyiniz. Hekimin tedavisi karışır.
Longa rizomu
Curcuma Longa
Koronasız günler ümidiyle sevgiler.
