Eczacılık eğitimi değişiyor mu?
Uluslararası Eczacılık Federasyonu, geçtiğimiz yıllarda mesleğimizin global anlamda gelişebilmesi adına 21 hedef yayınladı. Bu hedeflerden bir tanesinin başlığı ise ‘‘Dijital Sağlık’’. Dijital sağlık başlığında, eczacılıların dijital sağlık hakkında eğitilmesi ve üniversitelerin müfredatına dijital sağlık ile ilgili derslerin yerleştirilmesi öneriliyor. Peki Türkiye’deki son gelişmeler ne durumda? Gelin hep birlikte inceleyelim.
Eczacılıkta Dijitalleşme Yazı Dizisi’nin 6. Bölümüne hoş geldiniz!
DİJİTAL SAĞLIK VE DİJİTAL ECZACILIK NEDİR?
Dijital sağlık, sağlık hizmetlerinin dijital teknolojilerle desteklenmesini ifade eder. Bu kapsamda, telemedicine (tele-tıp), yani uzaktan tıbbi hizmetlerin sunulması önemli bir rol oynar. Tele-tıp, hasta ve sağlık uzmanı arasındaki iletişimi internet veya mobil cihazlar aracılığıyla sağlayarak muayene, tanı ve tedavi süreçlerini kolaylaştırır. Elektronik sağlık kayıtları da dijital sağlık alanında önemli bir yer tutar. Bu sistemler, hastaların tıbbi geçmişlerini güvenli bir şekilde depolayarak sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında bilgi paylaşımını kolaylaştırır ve tedavi süreçlerini iyileştirir. Ayrıca, sağlık uygulamaları, giyilebilir teknolojiler ve sağlık izleme cihazları gibi diğer dijital araçlar da hastaların sağlık durumunu izlemelerine, sağlıklı yaşam tarzı seçimlerine rehberlik etmelerine ve sağlık sonuçlarını optimize etmelerine yardımcı olur. Tüm bu teknolojilerin amacı, hastaların sağlık hizmetlerine erişimini artırmak, sağlık sonuçlarını iyileştirmek ve sağlık hizmetlerinin kalitesini artırmaktır.
Dijital eczacılık ise eczacılık uygulamalarının dijital teknolojilerle desteklenmesini ifade eder. Bu kapsamda, reçetelerin elektronik ortama aktarılması öne çıkar. Elektronik reçeteler hem hastaların hem de sağlık uzmanlarının ilaçları daha etkin bir şekilde yönetmelerini sağlar, hatalı ilaç kullanımını önler ve tedavi uyumunu artırır. Ayrıca, ilaç etkileşimlerinin dijital olarak izlenmesi ve ilaç danışmanlık hizmetlerinin çevrimiçi sunulması gibi uygulamalar da dijital eczacılığın önemli alanlarını oluşturur. Bu sayede, hastaların ilaçlarını güvenli bir şekilde kullanmaları ve ilaç tedavisi sürecinin daha etkili bir şekilde yönetilmesi sağlanır.
ECZACILIK MÜFREDATINDA DİJİTALLEŞME ADIMLARININ ÖNEMİ
Eczacılık ve sağlık bilimleri müfredatlarına dijital sağlık kavramlarının katılıyor olması birçok açıdan önemlidir. Özellikle sağlık personellerinin teknoloji çağında dijital sağlık okuryazarlıklarının artması, kendi kişisel gelişimlerinin yanı sıra mesleki gelişimlerinin de sürdürülebilmesi için de önem taşır. Bu başlıkları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
⦁ Teknolojinin Yükselişi: Günümüzde teknolojinin sağlık sektöründeki rolü giderek artmaktadır. Sağlık hizmetlerinde dijital teknolojilerin kullanımı, hasta bakımı ve tedavi süreçlerinde önemli bir değişim ve gelişim sağlamaktadır. Eczacılık öğrencilerinin ve eczacıların bu teknolojilere hakim olması, gelecekteki kariyerlerinde daha etkili olmalarını sağlar.
⦁ Sağlık Hizmetlerine Erişim: Dijital sağlık teknolojileri, hasta ve sağlık uzmanları arasındaki iletişimi ve sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırır. Eczacılık öğrencilerinin ve eczacıların bu teknolojilere aşina olması, ilaç danışmanlığı hizmetlerinin çevrimiçi sunulması gibi uygulamalarda daha etkin bir şekilde rol alabilmelerini sağlar.
⦁ İlaç Yönetimi ve Takibi: Dijital eczacılık uygulamaları, reçetelerin elektronik ortama aktarılması, ilaç etkileşimlerinin dijital olarak izlenmesi gibi alanlarda önemli bir rol oynar. Eczacılık öğrencilerinin ve eczacıların bu konularda bilgi sahibi olması, ilaç tedavi süreçlerinin daha etkin bir şekilde yönetilmesine katkı sağlar.
⦁ Hasta Güvenliği ve İlaç Uyumu: Dijital eczacılık uygulamaları, ilaçların güvenli bir şekilde yönetilmesini ve ilaç tedavi süreçlerinin daha etkin bir şekilde izlenmesini sağlar. Eczacılık öğrencilerinin ve eczacıların bu konuları anlamaları, hasta güvenliğini artırır ve ilaç tedavisi sürecindeki uyumu iyileştirir.
⦁ Mesleki Gelişim ve Rekabet: Eczacılık alanında dijital sağlık ve dijital eczacılık konularına hakim olan profesyoneller, meslektaşlarına göre daha rekabetçi konumda olabilirler. Bu nedenle, eczacılık öğrencilerinin ve eczacıların dijital sağlık teknolojileri ve uygulamaları hakkında bilgi sahibi olmaları, mezuniyet sonrası kariyerlerinde avantaj sağlar.
TÜRKİYE’DE BU KONUDA ATILAN ADIMLAR NELERDİR? ÜLKEMİZDE ECZACILIK MÜFREDATI GÜNCELLENİYOR MU?
Uluslararası Eczacılık Federasyonu 2020 yılında, eczacılık mesleğinin gelişime katkı sunacak 21 hedef yayınladı. Bu hedeflerden bir tanesi de ‘‘Dijital Sağlık’’. Bu başlığın altında verilen birçok mesaj var ancak en önemlisi eczacılık müfredatına dijital sağlık ile ilgili bilgilendirilmelerin eklenmesi ve eczacılık fakültesi öğrencilerinin geleceğe hazırlanması ile ilgili. Aynı zaman da bu hedef eczacıların da mesleki yetkinliklerini geliştirebilmesi için dijital sağlık teknolojilerini tanıması gerektiğini öneriyor. 2021 yılında yapılan bir çalışma, araştırmaya katılan 39 ülkeden toplam 274 eczacılık fakültesinin %57’sinin herhangi bir dijitalleşme eğitimine yer vermediğini göstermiştir. Yer verenler arasından da sadece %5’i bağımsız bir ders olarak öğrencilerine sunmuştur.
Ülkemizde bu hedefler doğrultusunda birçok adım atmaya çalışıyoruz. 2021 yılında, üniversitedeyken kendi kendimize gündemi takip ederek biriktirdiğimiz tüm bilgi birikimimizi ders müfredatına dönüştürmeye karar verdik. Ana amacımız eczacılık fakültesi öğrencilerini güncel teknolojiler ve bu teknolojilerde eczacının yeri hakkında bilgilendirmekti. Bu doğrultuda:
⦁ 2021 yılında, mezun olduğumuz Trakya Üniversitesi’nde dekanımız Prof. Dr. Gülay Şeren’in de çok büyük destekleri ile, “Eczacılık Bilimlerinde Yapay Zeka” isimli bir seçmeli ders açtık ve misafir eğitmen olarak görev almaya başladık. Bu ders Türkiye’de yapay zeka ve eczacılığı birleştirildiği ilk ders olma unvanına sahip oldu ve o dönem Dünya’da da örneği oldukça azdı.
⦁ Hemen ardından İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nin o dönemki dekanı Prof. Dr. Erdal Cevher ve dekan yardımcısı Prof. Dr. Gül Özhan hocalarımızın vizyonları ile İstanbul Üniversitesi’nde “Eczacılık Bilimlerinde Yapay Zeka” dersi açılmasını isteyerek bizlerle iletişime geçtiler. 2022-2023 ve 2023-2024 eğitim öğretim dönemlerinde misafir eğitmen olarak görev aldık.
⦁ Bu gelişmelerin ardından Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mesut Sancar’ın vizyonuyla “Sağlık Dijitalleşme ve Yapay Zeka” seçmeli dersi açıldı ve 2023-2024 eğitim öğretim yılı itibariyle dersin misafir eğitmenliğini biz sürdürüyoruz.
Eczacılık müfredatlarına yavaş yavaş bu dersi entegre etmeye çalışırken bir yandan mesleğini icra eden eczacılarımızı da geliştirmemiz, mesleğimize yeni bir vizyon açmamız gerektiğini fark ettik. Bu doğrultuda kurucusu olduğumuz Pharmaino isimli şirketimizde serbest eczacılarımıza, eczanelerinde kullanabilecekleri birçok teknoloji hakkında bilgi sahibi olabilecekleri güncel bir program hazırladık. ‘‘Eczanelerde Akılcı Dijitalleşme Uygulamaları’’ ismini verdiğimiz bu eğitimim programının birincisi oldukça başarılı geçti, ikinci dönemini ise Nisan-Mayıs dönemi için planlıyoruz.
Eczaneler de dahil olmak üzere, sağlık sektörünün tüm alanlarında değişim kaçınılmazdır. Ülke olarak değişimi ve gelişimi yakalamak zorundayız. Dijital sağlık ve dijital eczacılık kavramı ile ilgilenen gençler olarak, bu alanda bir ekosistem yaratmak, mesleğimizin gelişimine katkı sağlamak için eliminizden gelenin en iyisini yapmaya devam edeceğiz.
Ecz. Ömrüm ERGÜVEN
Ecz. Beşir Sefa MUMAY
KAYNAKÇA
⦁ Fatehi, F., Samadbeik, M., Kazemi, A. (2020). What is digital health? Review of definitions. Stud Health Technol Inform. 2020 Nov 23;275:67–71. doi: 10.3233/SHTI200696.SHTI200696
⦁ FDA, Food and Drug Administration. (2017). [Internet] Silver Spring: U.S. Food and Drug Administration; c1995-2017. U.S. Department of Health and Human Services; [about 2 screens]. Available from: https://www.fda.gov/medicaldevices/digitalhealth/#mobileapp [cited 03.05.2023]
⦁ FIP. (2020). FIP Global Development Goals. Erişim Adresi: https://developmentgoals.fip.org/ (Erişim Tarihi: 27.03.2024)
⦁ The Role of the Pharmacist in the Health Care System. Preparing the Future Pharmacist: Curricular Development. Report of the Third WHO Consultative Group on the Role of the Pharmacist. Vancouver, Canada, 27-29 August 1997.
⦁ Mantel-Teeuwisse, A. K., Meilianti, S., Khatri, B., Yi, W., Azzopardi, L. M., Acosta Gómez, J., … & Uzman, N. (2021). Digital health in pharmacy education: Preparedness and responsiveness of pharmacy programmes. Education Sciences, 11(6), 296.
